Rusya, Kazakistan ve Belarus arasında, ‘eski Sovyet ülkelerinin arasındaki ekonomik bağları güçlendirmek’ hedefiyle “Avrasya Ekonomik Birliği” bilindiği üzere, 2014’ün son aylarında kuruldu. Bu yılda birliğin, çalışma prensiplerini masaya yatırması bekleniyor. Avrasya Ekonomik Birliği’nin başkenti Astana olacak. Rusya’nın eski Sovyet ülkeleriyle işbirliğini resmileştirecek olan birlikle ilgili ilk fikir, 1994 yılında Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’den geldi. Birlik üyeleri arasında imzalanan anlaşmada toprak bütünlüğü ve eşit egemenlik prensibiyle, üye ülkelerin kendine has politik sistemlerine riayet edilmesi öngörülüyor. Bu büyük organizasyonun üç ülkenin sahip olduğu 170 milyonluk nüfus, devasa üretim, bilimsel ve teknolojik potansiyel ve muazzam doğal kaynaklarıyla dünya ekonomisinin anında ve doğrudan ilgisini çekmesi bekleniyor. Birliğin merkezinde, üye ülkelerin başbakan yardımcılarından ve temsilcilerinden oluşan Avrasya Ekonomik Komisyonu yer alacak. Birlik ile 2025’e kadar petrol ve petrol ürünleri üretiminde mevzuat sınırlamaları olmaksızın ortak pazara geçilmesi planlanıyor. 2019’da, üye ülkelerin ulusal elektrik pazarlarında entegrasyon sağlamak, öncelikli hedefler arasında yer alıyor.

EŞİT POZİSYONLAR

Yeni ekonomik modelin Avrupa Birliği’nin karşılaştığı sorunlarla karşılaşmayacağı ve tüm üye ülkelerin eşit ekonomik pozisyonlarının olması beklentiler arasında bulunuyor. Birliğin bir komisyonu olacak ve bu yapı, Avrasya Ekonomik Birliği’ni, devletler üstü bir yapıya dönüştürecek. Böylelikle, Avrasya Ekonomik Birliği’nin, Avrasya coğrafyasındaki ülkelerin pek çoğunu kapsayacak şekilde, Avrupa Birliği’ne benzer uluslar üstü bir birlik olması hedefleniyor. Birlik üyeleri arasında mal, hizmet, sermaye ve işgücü dolaşımının serbest hale gelmesi planlanıyor. Komisyon, gelecek yıl temmuz ayında Moskova’da açılacak ve bu komisyonun başkanlığını dört yıl boyunca Rusya Sanayi Bakanı Viktor Hristenko yürütücek. Ayrıca, Kırgızistan ve Ermenistan’ında 2015 yılında birliğe katılmaları bekleniyor. Ermenistan, 2014 yılında Avrupa Birliği ile ortaklık ve serbest ticaret anlaşması imzalamayı hedefliyordu. Ancak geçtiğimiz yılın sonlarına doğru, Avrasya Ekonomik Birliği’ne katılmayı savunanların etkilerini artırmasının sonucunda Ermenistan, 2014’ün Kasım ayında Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta düzenlenen AB Doğu Ortaklığı Zirvesi’nde ortaklık anlaşmasını imzalamaktan son anda vazgeçti. Ukrayna’nın da aynı zirvede ortaklık anlaşmasını imzalamaktan vazgeçmesi, Ukrayna’da dönemin cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in devrilmesine yol açan protestoların başlamasına neden olmuştu. Ancak Ermenistan’da, Rusya ile ekonomik entegrasyonu savunanların oranı, Avrupa entegrasyonunu savunanların oranından çok daha yüksek.

DAĞLIK KARABAĞ SORUNU

Ermenistan’ın Avrasya Ekonomik Birliği’ne dahil olması çerçevesinde ülke içinde en fazla tartışılan husus, Ermeni işgali altında bulunan Dağlık Karabağ bölgesi ile Ermenistan arasına gümrük engellerinin girip girmeyeceği idi. Fakat Avrasya Birliği’nde bu konudaki hükümler ve genel anlayış, Ermenistan’ın lehine. Anlaşma metninde, sadece uluslararası alanda tanınan devletlerarasında gümrük duvarlarının olacağı hükmünün yer alması nedeniyle, Dağlık Karabağ’daki yönetimin uluslararası alanda tanınmaması ve böylelikle de Ermenistan’la bu bölge arasında gümrük sınırlarının olmayacağı anlamına geliyor. Bu durumun birliğe ileride katılması beklenen Azerbaycan tarafını nasıl etkileyeceği merak konusu. Sonuç olarak, Avrasya Ekonomik Birliği’nin hayata geçirilmesi yönünde en çok çaba sarf eden ülke Rusya, Sovyetler Birliği’nin Ağabeyi konumundaki Rusya’nın Ukrayna ile başlayan nüfuz kaybı ve devamında yaşanan ekonomik kriz, tüm hesapları alt üst etmiş durumda görünüyor. Rusya’nın yeni güç arayışı olarak kabul edilen projenin, ne kadar başarılı olacağını şimdiden söylemek hayal olur. Bekleyip göreceğiz…