Ukrayna, 33. bağımsızlık yıl dönümünde ilhak edilen topraklarını kurtarma uğraşını sürdürüyor

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

KIEV (AA) – Ukrayna, Rusya’nın Şubat 2022’de başlattığı geniş çaplı savaşın gölgesinde bağımsızlığının 33. yılına girdi.

Özellikle Donetsk ve Harkiv bölgelerindeki şiddetli çatışmalar sürerken Ukrayna, bir yandan ilhak edilen topraklarını kurtarma çabasını, başka yandan da ağustosta Rusya’nın Kursk bölgesine başlattığı operasyonu devam ettiriyor.

Ukrayna’nın istiklal tarihi, Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Parlamentosunun 24 Ağustos 1991’de ülkenin bağımsızlığını ilan eden belgeyi onaylamasıyla başladı.

Halkın yüzde 90’ı 1 Aralık 1991’de düzenlenen referandumda Ukrayna’nın Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nden ayrılması ve bağımsızlığı için oy kullandı.

Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Parlamentosu Başkanı Leonid Kravçuk, ilk devlet lideri olduğu ülkeyi Haziran 1994’e kadar yönetti. 1994’te iktidara Leonid Kuçma geldi ve ülkeyi 5 yıl yönetim etti.

Kasım 2004’te Viktor Yuşçenko ve Rus yanlısı Viktor Yanukoviç’in yarıştığı devlet başkanı seçimlerinin sonuçları, ülkede “Turuncu Devrim’in” yaşanmasına neden oldu.

Seçimleri Yanukoviç’in kazandığının duyurulması, başşehir Kiev’de protestolara yol açtı. Seçimlere hile karıştığı argümanıyla başlayan şovların büyümesi üzerine Ukrayna Parlamentosu, sonuçları iptal etti.

Yuşçenko, birebir yıl aralıkta tekrarlanan seçimleri kazandı ve ülkenin üçüncü devlet başkanı oldu ancak 2010 devlet lideri seçimini Rus yanlısı Yanukoviç kazandı. Yanukoviç’in Avrupa Birliği (AB) ile Paydaşlık Muahedesi’ni imzalamayı ertelemesi üzerine Kasım 2013’te protestolar başladı.

Göstericilerle kolluk kuvvetleri ortasında çıkan çatışmalarda onlarca kişinin hayatını kaybettiği olaylar, Yanukoviç’in misyondan alınmasıyla sonuçlandı. Yanukoviç, Rusya’ya sığınmak zorunda kalırken iktidara Batı yanlısı siyasetçiler geldi.

Olayların devam etmesi üzerine Şubat 2014’te Karadeniz’in stratejik bölgesi Kırım Özerk Cumhuriyeti’nde ve Sivastopol’de hareketlilik başladı. Rusya yanlıları, yarımadada büyük şov düzenledi. Mitingin ana teması Ukrayna idaresini tanımamaktı.

27 Şubat 2014’te Kırım Özerk Cumhuriyeti’nin parlamento ve hükümet binası armasız askeri elbiseler giyen Rus yanlısı silahlı milislerce ele geçirildi.

Kırım Parlamentosu, Rusya ve silahlı bireylerin baskısı üzerine Kırım’ın statüsüne ait referandum yapılmasını kabul etti ve “Rus Birlik” Partisi Lideri Sergey Aksenov’u Kırım hükümetinin başkanı olarak atadı. 16 Mart 2014’te silahların gölgesinde Yarımada’da yapılan kelamda referandumla Kırım’ın Rusya tarafından yasa dışı ilhak süreci tamamlandı.

Avrupa yanlısı siyasetçi Petro Poroşenko, 25 Mayıs 2014 seçimleriyle Ukrayna’da idareye geldi ve Rusya ile her türlü askeri işbirliğini yasakladı.

Ukrayna, AB ile 27 Haziran 2014’te Ukrayna-Avrupa Birliği Paydaşlık Muahedesi’nin ekonomik kısmını imzaladı. Poroşenko, Ukrayna’nın AB’ye katılmaya hazır olduğunu duyurdu.

Zelenskiy, Batı’dan yana dış siyaset izledi

Poroşenko, 2019 devlet başkanı seçimlerinde siyasi geçmişi olmayan, gösteri dünyasının bilinen ismi, aktör Volodimir Zelenskiy’e yenildi.

Devlet Başkanı Zelenskiy, Batı’dan yana dış siyaset izledi. Rusya, bilhassa ülkenin doğusunda yaşayan ve Rusça konuşanların Kiev’in istismarına ve soykırıma maruz kaldığı gerekçesiyle 24 Şubat 2022’de Ukrayna’ya yönelik savaş başlattı.

Rus birlikleri, Ukrayna’nın bölgelerine girerek süratle ilerledi. Rus birlikleri, başşehir Kiev’i kuşatma altına aldı. Savaşın ikinci ayında Kiev ve Çernigiv bölgesinden geri çekilen Rus askerleri, Karadeniz’de stratejik pozisyona sahip Yılan Adası’nı ele geçirdi. Haziran 2022’de Ada, Ukrayna’nın denetimine geçti. Ukrayna’nın kuzeyindeki Sumi ve etrafı, geçen yılın haziran ayında yine Kiev idaresinin denetimine girdi.

Ukrayna’nın bölgeleri Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson’da Eylül 2022’de Rusya’ya iştirak için kelamda referandumlar yapıldı. Yasa dışı referandumlara iştirak edenlerin çoğunluğu ilhak kararına “Evet” dedi.

Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’nın Donetsk, Luhansk, Herson ve Zaporijya bölgelerinin ilhakına yönelik kararnameleri imzalamasıyla Rusya, Kırım’dan sonra Ukrayna topraklarının yüzde 15’ini daha yasa dışı ilhak etmiş oldu.

Ukrayna, Ağustos 2022’de Herson’u kurtarmak emeliyle karşı hücum başlattı. Rusya, kasımda Herson kentindeki savunma sınırını Dnipro Irmağı’nın sol yakasına çekme kararı aldı. Böylelikle Rus askerleri, Herson kent merkezinden çekildi.

Çatışmalar, Rus topraklarına kaydı

Ukrayna, ABD ve Batılı müttefiklerinin silah dayanağıyla Haziran 2023’te bir karşı taarruz daha başlattı. Yaklaşık 5 ay süren taarruz sırasında Ukrayna ordusu, 10’dan fazla yerleşim yerini geri aldı.

Ancak muhakkak bir müddetliğine çıkmaza girmiş üzere görünen savaş, Rus ordusunun mayısta Harkiv ve Donetsk bölgelerine ataklarını yoğunlaştırmasıyla tekrar şiddetlendi. Rusya, bu bölgelerde süratle ilerlemeye başladı. Rus askeri makamlarının, denetimini ele geçirdiğini duyurduğu yerleşim ünitelerinin sayısı 20’yi aştı. Böylelikle Rusya cepheyi genişletmiş oldu.

Ukrayna’nın doğusundaki Harkiv ve Donetsk bölgelerinde şiddetli çatışmalar sürerken ülkenin başka bölgelerine de Rusya’nın İHA ve füze akınları devam ediyor.

Rusya, füze ve İHA’larla Ukrayna’nın güç tesislerini, askeri sanayi işletmelerini amaç alıyor. Ukrayna da Rusya’nın çeşitli bölgelerindeki petrol depolama ve askeri tesislerini hedefleyen İHA akınlarını ağırlaştırmış durumda. Rus ordusu, bilhassa Harkiv, Kupyansk, Liman, Pokrovsk, Vremivsk, Siversk, Kramatorsk, Toretsk ve öbür taraflarda faal akınlarını sürdürürken Pokrovsk istikameti en şiddetli çatışmalara sahne oluyor.

Ukrayna ordusunun 6 Ağustos’ta Rusya’nın Kursk ve Belgorod bölgelerine girmesiyle çatışmalar, Rus topraklarına kaydı. Rusya, bu iki bölgeden halkı tahliye etti. Ukrayna ordusu, Kursk bölgesinde 1263 kilometrekarelik alanı ele geçirdiğini, 93 yerleşim ünitesini denetim altına aldığını duyurdu.

Şiddetli çatışmaların gölgesinde haziranda İsviçre’nin mesken sahipliğinde birinci Ukrayna Barış Doruğu yapıldı. Ukrayna, tepenin nükleerden besin güvenliğine, esirlerin ve sürgün edilenlerin hür bırakılmasından savaşın büsbütün sona erdirilmesine kadar barışın sağlanması için gerçekçi plan sunabileceği görüşünde.

Rusya ise savaş için adil ve kalıcı barışa giden sürece ait üst seviye diyaloğu geliştirmeyi amaçladığı belirtilen bu mekanizmayı kabul etmiyor. Doruğun gündemini oluşturan Zelenskiy’in “Barış formülünü” ültimatom olarak nitelendiren Rusya, müzakerelerin sıfırdan başlatılması gerektiğini savunuyor.

Ukrayna, şimdiye kadar en az 23 ülkeyle güvenlik muahedeleri imzaladı

Barış müzakerelerinin yakın gelecekte başlayıp başlamayacağı belirsizliğini korurken uzmanlar, savaşın 2025’te de süreceğini öngörüyor.

Dolayısıyla Ukrayna, güvenlik mutabakatları imzaladığı ülkelerin savunma dayanaklarını garanti altına alıyor. Ukrayna, şimdiye kadar en az 23 ülkeyle fiyatı en az 38 milyar dolar olan güvenlik muahedeleri imzalamış durumda.

Savaş, ülkenin bağımsızlık tarihindeki en büyük ekonomik gerilemeye yol açtı. Ukrayna Maliye Bakanlığının bilgilerine nazaran, savaşın başlamasından neredeyse bir ay sonra iktisadın yüzde 30’u çalışmaz hale geldi. Savaş öncesi 600 milyon dolar olan aylık bütçe açığı, savaşın başlamasından sonra 5 milyar dolara çıktı.

Savaşın toplumsal ve ekonomik durumunu olumsuz etkilediği Ukrayna’ya verdiği ziyan en az 700 milyar dolar oldu.

Milli para ünitesi grivna, savaşın başından bu yana dolar karşısında yüzde 36 paha kaybetti. Rus taarruzları sebebiyle üretim tesisleri boşaltılırken birçok fabrika da hücumlarda yok edildi. Ukrayna iktisadı, memleketler arası yardımlar sayesinde ayakta tutuluyor.

Savaş nedeniyle ülkeyi 6 milyondan fazla kişi terk etti, yaklaşık 5 milyon kişilik iş gücü kaybı yaşandı.

Muhabir: Aliia Raimbekova