Yapıtları dünya müzelerini süsleyen ressam: Burhan Doğançay

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

İSTANBUL (AA) – Doğançay, ressam ve harita subayı Adil Doğançay ile İkram Hanım’ın çocuğu olarak 11 Eylül 1929’da İstanbul’da doğdu.

Babası ile birlikte küçük yaşlardan itibaren tabiatta gezen Doğançay, sanat alanındaki birinci eğitimini de babasının yanı sıra tanınmış ressam Arif Kaptan’dan aldı. Doğançay, lise yıllarını Ankara’da geçirdi ve Gençlerbirliği ekibinde futbol oynadı.

Doğançay, 1950’de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olduktan çabucak sonra gittiği Fransa’da, 1955 yılına kadar Academie de la Grande Chaumiere’de sanat kurslarına katıldı.

Yurt dışında doktora tezini hazırladı

Harçlığı yetmediği için 1952’de İngiliz sineması “Innocents in Paris”te Ronald Shiner’ın dublörlüğünü yapan unutulmaz sanatçı, para kazanmak için çeşitli işler yaptı.

Tezi için araştırma yapmak üzere Danimarka’ya giden Doğançay, 1953’te Paris Üniversitesi İktisat Kısmında “Le Role de la Cooperation et les Progres de I’Agriculture Danoise” (Kooperatiflerin Rolü ve Danimarka Tarımının Gelişimi) başlıklı doktora tezini hazırladı.

Paris’te Van Gogh, Cezanne ve Monet’in fotoğraflarını inceleyen Doğançay, izlenimci ekolün tesirinde kalarak fotoğraflar çizdi.

Bir müddet Normandiya’daki Honfleur kasabasında yaşayan ve bir yandan Fransızca öğrenen Burhan Doğançay, lokal ekipte futbol da oynadı. Doğançay’ın bu periyot suluboya ile yaptığı fotoğrafları de Bayan Boutiron’un balıkçı dükkanında sergilendi.

İsveç, Almanya, İsviçre ve İtalya’ya seyahat eden Doğançay, doktorasını bitirip Ankara’ya döndükten sonra, 1956’da Sanat Sevenler Kulübü’nde birinci ferdî standını açtı.

114 ülkeyi kapsayan “Dünya Duvarları” projesini gerçekleştirdi

Bir müddet Türkiye’de Turizm Genel Müdürlüğü misyonunu üstlenen usta sanatçı, 1960’lı yılların başından beri hayranlık duyduğu kent duvarlarını yapıtlarının konusu olarak seçerek, birebir yıllarda “Duvarlar” serisine başladı.

Kendi tabiriyle bir gün New York’taki 86. Sokak’ta yürürken gözüne takılan bir şey ile bu tutkunun başladığını söz eden sanatçı, yaptığı bir açıklamada, şu bilgileri vermişti:

“Şu ana kadar gördüğüm en hoş soyut tabloydu. Bir posterin artıkları ile yüzeyinden gelen ve duvarda oluşan kesim gölgelerinin desenleri vardı. Daha çok portakal renginde, biraz da mavi ve yeşil ve de kahve rengindeydi. Ayrıyeten üzerinde, yağmur ve çamurla oluşmuş izler vardı.”

Bu kanıdan yola çıkan sanatçı, 1975’te 114 ülkeyi kapsayan, “Dünya Duvarları” fotoğraf projesine başladı. Doğançay, bu projenin eserlerini, 1982’de Paris’te Georges Pompidou da “Fısıldayan Duvarlar” ismi altında birinci defa sergiledi.

Sanatçının dizaynları, 1983’te Fransa’nın ünlü halı merkezi Aubusson’da duvar halısı olarak dokunmaya başlandı.

Brooklyn Köprüsü’nün 1986’da büyük bir tamir geçirdiği sırada Doğançay tarafından çekilen 19 adet büyük uzunluk fotoğrafı, New York’un 100.yıl kutlamalarında (1998) JFK Milletlerarası Havaalanı’nda iki yıla yakın mühlet sergilendi. Bu fotoğraflar daha sonra, “Walls of the World” isimli kitapta yayınlandı.

Burhan Doğançay, 1982’de Paris’te Centre Pompidou’da, 1983’te Montreal’de Musee d’Art Contemporain’de, 1992’de St. Petersburg’da şahsî stantlar düzenledi, 1987’de 1. İstanbul Bienali’ne katıldı.

Dr. Nejat Eczacıbaşı Vakfı dayanağıyla 2001’de birinci retrospektif standını İstanbul Dolmabahçe Sarayı’nda ziyarete açan sanatkarın, “Hat Sanatına Saygı” isimli çalışması 2003’ün Haziran ayında, Brüksel’deki yeni Avrupa Parlamentosu binasına asıldı.

“Mavi Senfoni” yapıtı 2,2 milyon liraya satıldı

Ressam Doğançay’ın en ünlü tablosu olan “Mavi Senfoni”, 2009’da Murat Ülker tarafından, 2,2 milyon liraya satın alındı. Tablo bu satışla birlikte, 2005-2010’da satılan en değerli Türk tablosu olma unvanına sahip oldu.

Ressam Burhan Doğançay’ın ”Ribbon Mania” isimli yapıtı, 2012’de Metropolitan Museum of Arka tarafından daimi koleksiyonlarına alındı.

Ardında unutulmaz onlarca sanat yapıtı bırakan usta sanatçı, İstanbul’da tedavi gördüğü Amerikan Hastanesi’nde 16 Ocak 2013’te 84 yaşındayken hayatını kaybetti.

Burhan Doğançay’ın cenazesi, Teşvikiye Mescidi’nde kılınan namazın akabinde, vasiyeti üzerine Bodrum Turgutreis’teki Karabağ Mezarlığı’na defnedildi.

2004’te kendi gayretleriyle Doğançay Müzesi’ni kurdu

Kent duvarları fotoğraf sanatında tekrarlanan bir tema olmasına karşın, Doğançay’ın yorumuyla çeşitli üsluplara dönüştü. Duvarları, Doğançay’ın özgün yorumları ile fotoğraflara, grafik sanatlara, duvar halılarına, heykellere ve fotoğraflara aktardı.

Kimi yapıtlarında etkiyi pekiştirmek için kolaj ve fümaj tekniğini bir ortada kullanan sanatçı, ayrıyeten kağıtlar, afişler, ipler, eski kırık tabelalar, kapı tokmakları, teller, kilitler, boyanmış tahtalar üzere gereçlere de yapıtlarında yer verdi.

Çalışmalarında her vakit hayattan beslenen Doğançay, 20. yüzyıla hâkim olan siyasal, toplumsal, felsefi olaylara ve sanatsal akımlara göndermelerde bulundu. Sanatçı, 2004 yılında kendi eforlarıyla Doğançay Müzesi’ni kurdu. Böylelikle müze Türkiye’nin birinci ferdî çağdaş sanat müzesi olma özelliğine sahip oldu.

Aldığı ödüllerden bazıları

1964 – New York Kenti Takdir Belgesi

1984 – ENKA Sanat ve Bilim Ödülü

1992 – Rusya Kültür Bakanlığı Takdir Madalyası

1995 – Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Mükafatı ve Madalyası

2004 – Ankara Hacettepe Üniversitesi “Sanatta Onursal Doktora” Belgesi

2005 – Arka Forum Ankara Plastik Sanat Fuarı “Sanat Onur Ödülü”

2005 – Arka İstanbul Milletlerarası Çağdaş Sanat Buluşması “Sanata Katkı Ödülü”

Doğançay’ın yapıtlarının bulunduğu müzelerden kimileri:

Danimarka’da Louisiana Museum of Çağdaş Arka, Fransa’da Musee de Grenoble, Centre Georges Pompidou, Rusya’da St. Petersburg, State Russian Museum, ABD’de Houston Museum of Fine Arts, Los Angeles County Museum, The Newark Museum, New York The Brooklyn Museum, The Museum of Çağdaş Arka, Guggenheim Museum, The Metropolitan Museum of Arka, Washington The Library of Congress, The National Gallery of Arka, Pittsburg’da Carnegie Museum of Arka, The Cleveland Musuem of Arka, Ohio Kennedy Museum of Arka, Kanada’da Arka Gallery of Greater Victoria, Yunanistan’da Benaki Museum ve Belçika Brüksel’de Avrupa Parlamentosu

Doğançay ve yapıtları hakkında yayınlanan kitaplar:

Walls of the World, Kerber Verlag, 2003, Almanya

Dessine-Moi l’Amour. Syros-Alternatives, 1992, Fransa

Bridge of Dreams. Hudson Hills Press, 1999, ABD

Dogançay. Hudson Hills Press, 1986, ABD

Dogançay: A Retrospective. Duran Editions, 2001, Türkiye

Burhan Dogançay: Works on Paper 1950-2000, Hudson Hills Press, 2003, ABD

Muhabir: Fatih Türkyılmaz