0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

WASHINGTON (AA) – ABD’de 5 Kasım’da yapılacak başkanlık seçimleri için geri sayım sürerken Demokrat Harris ile Cumhuriyetçi Trump ortasındaki dış siyaset yaklaşım farkları, ABD’nin yeni periyotta dünyayı nasıl okuyacağına ait değerli ipuçları veriyor.

Joe Biden devrinde lider yardımcılığı yapan ve onun adaylıktan çekilmesiyle Demokratların lider adayı haline gelen Harris’in, büyük ölçüde Biden devrinin dış siyaset kodlarını takip etmesi bekleniyor.

Öte yandan 2016-2020 yıllarında ABD Başkanlığı yapan ve birçok ana başlıkta tartışmalı kararlara imza atan Trump ise lider seçilmesi halinde Amerikan siyasetine kıymetli değişimler getireceğini vurguluyor.

Birçok memleketler arası bağlar uzmanı, Harris’i “daha öngörülebilir” bir başkan, Trump’ı ise tersine “öngörülemez” bir siyasi figür olarak tanımlıyor.

İki aday ortasındaki keskin çizgilerin yeni periyotta nasıl bir ABD dış siyaset çerçevesi çizeceği merakla beklenirken Orta Doğu’daki tansiyon ve Gazze’deki kriz, Ukrayna’da devam eden savaş, ABD-Çin ve ABD-Rusya tansiyonu ve ABD’nin NATO’ya yaklaşımı üzere mevzularda uzmanlar, Harris ile Trump’ı kıyaslamaya ve değerlendirmeye çalışıyor.

Orta Doğu’da artan tansiyon ve Gazze’deki kriz

Orta Doğu’da iki devletli tahlili savunan Demokrat Biden idaresi, bilhassa 7 Ekim’den sonra İsrail’e verdiği şartsız dayanakla hem içeride hem de memleketler arası kamuoyunda önemli reaksiyon topladı.

Amerikalı Müslümanların ve Arapların ağır yaşadığı Michigan üzere eyaletlerde Biden’ın İsrail’e verdiği şartsız dayanağın ona seçimlere mal olabileceği tartışmaları gündem oldu.

Biden idaresi, bir yandan İsrail’e askeri, siyasi ve diplomatik tam dayanak verirken öte yandan da Gazze’deki İsrail katliamları karşısında kendi seçmenlerini ve memleketler arası toplumu sakinleştirmek için “Gazze’de siviller ölmesin” ve “Acil ateşkes lazım” telaffuzlarıyla istikrar siyaseti tutturmaya çalıştı.

Harris, bu devirde çok fazla öne çıkmasa da Gazze’deki İsrail ataklarına mart ayında en net reaksiyon gösteren isimlerin başında geliyordu.

Daha sonraki açıklamalarında da İsrail’in sivilleri öldürmemesi gerektiğini vurgulayan Harris, “İsrail, Gazze’de insani hukuku ihlal ediyor.” biçiminde özetlenebilecek çıkışlarını vakit zaman yaptı.

Ancak Harris, Biden idaresinin ana çizgisiyle uyumlu olarak, “ABD’nin, İsrail’in kendini savunma hakkı konusunda sonuna kadar ona dayanak vereceğini” vurgulamaktan da geri durmadı.

Başkan adayı olduktan sonra telaffuzları pek değişmeyen Harris, Michigan eyaletini ziyaretinde Filistin destekçisi Demokratlardan reaksiyon aldı ve Gazze konusunda daha güçlü adımlar atması istendi.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Kongre ortak oturumuna başkanlık etmemeyi seçen Harris, bu istikametiyle çok sağcı İsrail idaresine bir bildiri vermiş oldu.

Sonraki gün Beyaz Saray’da Netanyahu ile görüşen Harris, çıkışta yaptığı açıklamada, “Bu trajedilerin ortasında yüzümüzü diğer yere çeviremeyiz. Kendimizi bu acılar karşısında hissiz halde bırakamayız ve ben de sessiz kalmayacağım.” formunda konuştu.

Harris’in lider olması halinde Biden periyodunda uygulanan “İran ve Hamas karşısında İsrail’e tam destek” ile “Gazze’de ateşkes sağlansın ve siviller ölmesin” istikrarını kıymetli ölçüde sürdürmesi fakat Filistin ve Gazze konusunda biraz daha hassas davranması olası gözüküyor.

Öte yandan Cumhuriyetçi Trump ise 7 Ekim’den sonraki tüm açıklamalarında Biden idaresinin İsrail’i koruyamadığını ve kendisinin lider olması halinde bu atağın asla gerçekleşmeyeceğini savundu.

Kendi başkanlığı periyodunda tüm yansılara karşın İsrail’in başşehri olarak Kudüs’ü tek taraflı “tanıyan” Trump, Golan Zirveleri ve İbrahim Mutabakatları üzere başlıklarda da Netanyahu’ya değerli alanlar açmıştı.

Trump, lider olması halinde İsrail’e Biden idaresinden daha güçlü dayanak vereceğini ve İran’la bağları revize ederek İsrail’in güvenliği konusunda daha güçlü adımlar atacağını belirtiyor.

Bu tarafıyla Trump, halihazırda İsrail’e şartsız takviye vermekle eleştirilen Biden idaresinden daha “İsrail destekçisi” siyasete ve iki devletçi tahlil umutlarının daha da azalmasına neden olabilir.

Ukrayna Savaşı ve ABD-Rusya bilek güreşi

2022 Şubat’ından bu yana devam eden Rusya-Ukrayna Savaşı’nda en başından itibaren Kiev’e güçlü dayanak sağlayan Biden yönetimi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bu savaştan yıpranarak çıkmasını umuyordu.

Ukrayna üzerinden aslında bir ABD-Rusya Savaşı’na dönüşen çatışmalarda aylar geçtikte Washington, Kiev’e daha gelişmiş silahlar ve daha fazla askeri yardım göndermeye başladı.

Bu süreçte Biden’la Oval Ofis’te birlikte misyon alan Harris’in misyonu boyunca yaptığı açıklamalarda Rusya karşısında Ukrayna’ya güçlü takviye verdiği ve bu takviyesi sürdürmeye kararlı olduğu görülüyor.

Haziran ayında Ukrayna’da düzenlenen konferansa katılan ve Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ile görüşen Harris, NATO ittifakının birlikteliğinin ehemmiyetini ve Rusya karşısında Ukrayna’ya verdikleri güçlü dayanağın ittifakın geleceği için kıymetli olduğunu vurguladı.

Harris, “Ukrayna’ya gerektiği sürece ABD olarak takviye vermeye devam edeceklerini” söz etti ve Biden idaresinin Ukrayna siyasetinin sıkı bir takipçisi olacağını gösterdi.

2022 ve 2023 yıllarındaki Münih Güvenlik Konferansı’na ABD ismine katılan Harris, yaptığı konuşmada, Ukrayna’ya ve Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’e güçlü dayanak verdiklerini ve bu dayanağı kararlı halde sürdüreceklerini açıkladı.

Münih’teki “liderlik” performansı genel olarak övgü toplayan Harris’in lider olması durumunda Ukrayna konusunda ABD’nin 2021’den bu yana sürdürdüğü politikayı büyük ölçüde koruması bekleniyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le ilgili de bugüne kadar birçok kere sert açıklamalar yapan Harris, gerek Ukrayna’ya saldırması konusunda gerekse Rus muhalif Alexander Navalnıy’ın mevti konusunda Putin’e sert sözlerle yüklendi.

Öte yandan Trump ise Rusya-Ukrayna Savaşı’nı Biden idaresinin “provoke ettiğini” ve ABD’nin Putin’i “kışkırttığını” savunarak, NATO’nun burada bir koz olarak kullanıldığını tabir etti.

Bu bahisle ilgili tüm açıklamalarında kendisinin lider olması halinde Putin’le görüşerek bu savaşın hiç yaşanmamasını sağlayabileceğini savunan Trump, birçok defa “Putin’le yeterli ilgilerim vardı, kendisi bana hürmet duyardı ve biz bu mevzuyu konuşabilirdik.” biçiminde yorumlar yaptı.

ABD’nin Ukrayna’ya çok fazla para harcadığını da savunan Trump ve etrafındaki Cumhuriyetçiler, seçimleri kazanmaları halinde Kiev’e verilecek dayanağı azaltma ve giden yardımları sorgulamayı vadediyor.

Bu istikametiyle Harris ile Trump’ın Rusya-Ukrayna Savaşı’na bakışlarındaki kayda bedel fark, hangi ismin lider olacağına bağlı formda ABD’nin Ukrayna siyasetini önemli biçimde etkileyebilir.

ABD-Çin rekabeti

Senatörlüğü ve lider yardımcılığı devrinde Demokratların Çin siyasetini benimseyen Harris, Biden idaresinin Çin’le rekabet konusundaki önceliklerini tertipli olarak savundu.

Trump’ın Pekin’le “ticaret savaşlarını” eleştiren Harris, Amerikan üreticilerine ziyan verecek gümrük vergilerine karşı çıktı ve Trump’ın Çin’le ticari çabayı kaybettiğini savundu.

Senatörlüğü periyodunda Hong Kong’da insan haklarıyla ilgili Çin tesirine karşı tasarı hazırlayan Harris, daha sonra da Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Uygur Türkleri ile ilgili Çinli yetkilileri amaç alan bir öbür tasarının hazırlanmasına katıldı.

2023’te Biden’ın yerine Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin (ASEAN) doruğuna katılan Harris, iletilerinde ABD olarak Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki tesirlerini sonlandırmak ve bu bölgedeki başka müttefiklerle birlikte çalışmaya devam etmek konusunda kararlı olduklarını vurguladı.

Tayvan konusunda da Biden’ın telaffuzlarını tekrarlayan Harris’in bu bahiste da Pentagon’un stratejilerine büsbütün güvendiği belirtiliyor.

Biden idaresini Çin karşısında “zayıf” kalmakla eleştiren Trump ise 2016-2020 devrinde olduğu üzere yeni bir “ABD-Çin ticaret savaşları” başlatabileceğine yönelik sinyaller verdi.

Seçim kampanyasında direkt Çin’i maksat alan telaffuzlara fazla başvurmayan Trump, daha çok mavi yakalı Amerikalılara ve çiftçilere seslenerek, “Çin kaynaklı ekonomik kayıplara son vereceğini” vurguladı.

Çin’den gelen eserlere daha fazla gümrük vergisi manasına gelecek bu cins ekonomik vaatlerini sık sık hatırlatan Trump’ın lider olması halinde Biden periyodunda kısmen sakinleşen gümrük savaşlarını yine başlatabileceği kaydediliyor.

Öte yandan başkanlığının son devrinde “Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde Uygurlara soykırım uyguladığını” belirten tasarıyı kabul eden Trump, Çin’in Güney Asya Denizi’ndeki tezlerini da reddetmişti.

Trump’ın lider seçilmesi halinde bu mevzularda emsal bir tavrı sergilemeye devam edeceği öngörülüyor.

ABD, yeni devirde NATO üzere ittifaklarla ne yapacak?

Harris ile Trump’ın ayrıştığı bir başka başlık ise ABD ile NATO İttifakı ortasındaki münasebetler olacak üzere gözüküyor.

Trump’ın NATO İttifakı’nı zayıflatan açıklama ve adımlarının akabinde Beyaz Saray’a gelen Biden-Harris ikilisinin ana mottolarından biri, “NATO’yu Rusya ve Çin karşısında tekrar bir ve bir arada kılmak” oldu.

Gerek Ukrayna Savaşı bağlamında ABD-NATO bağlantılarının ve gerekse NATO tepelerinde ABD ile Avrupa ülkeleri ortasındaki alakaların yapısal olarak güçlendirilmesi, Biden idaresinin en çok önemsediği başlıklardan biri oldu.

Harris’in bu çizgiyi motamot müdafaası beklenirken Trump’ın ise daha tartışmalı bir siyaset izleyebileceği belirtiliyor.

Başkanlık devrinde Almanya ve Fransa üzere değerli müttefiklerle sorun yaşayan Trump, NATO’daki katkı hisseleri konusunda tekraren çıkış yapmış ve bu mevzuda Amerikan vergilerini daha hesaplı kullanacağını lisana getirmişti.

Bazı yorumcular, Trump’ın seçilmesi halinde ikinci başkanlık periyodunda birincisi kadar sert ve köşeli adımlar atmayacağını ve bilhassa NATO konusunda daha makul davranabileceğini tabir ediyor.

Muhabir: Hakan Çopur