Balkan Ülkelerinde Türk Dili

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Balkan kelimesi Türkçe sözcük olup “sıradağ” ya da “dağlık” anlamındadır.Gerçekten de  Balkan coğrafyasına baktığımızda sıradağların olduğu bir coğrafi bölgeyi görürüz.Diğer yandan Bal ve Kan kelimelinden oluşan Balkan sözcüğü aslında Balkanları Türkçe olarak özetler.Bal gibi tatlı ve güzel ama sürekli savaşların yaşandığı Kan dökülen bir yerdir Balkanlar.Biliyorsunuz iki dünya savaşı da Balkanlarda patlak vermiştir.

Balkan tarihi bilinen Türk tarihi kadar eskidir. XI. ve XII. yüzyıllarda Peçenek, Kuman ve Uz Türkleri Balkanlara gelip yerleşirler. Hunlardan itibaren çeşitli Kıpçak Türk boylarının yanı sıra Oğuz Türk boylarının da farklı zaman dilimlerinde bölgeye yerleştiklerini biliyoruz.Bugün Makedonya’nın bir vilayeti olan Kumanova ismini Kuman Türklerinden alır.

M. Kemal Atatürk’ün Ankara’da toplanan ‘Balkan İtilafı’ konferans delegelerine yaptığı şu konuşma  Balkanlar açısından  önemlidir:

“… Balkan milletleri, içtimai ve siyasi ne çehre arz ederlerse etsinler, onların Orta Asya’dan gelmiş, yakın soylardan müşterek cedleri olduğunu unutmamak lazımdır. Karadeniz kuzey ve güney yollarıyla binlerce seneler deniz dalgaları gibi birbiri ardınca gelip Balkanlarda yerleşmiş olan insan kitleleri, başka başka adlar taşımış olmalarına rağmen, hakikatte tek beşikten çıkan ve kardeş kavimlerden başka bir şey değildirler…”

Nihayet Balkanlarda Türk tarihi Osmanlı ile perçinleşir ve hayat bulur. Balkanlarda tam olarak Türkçe’nin doğuşu Osmanlı ile başlar.

Bugün Balkanlarda çeşitli diller konuşuluyor.Ama Balkan dillerinde pek çok Türkçe kelimeyi görürsünüz. Örneğin Sırpça’da 9 bine yakın Türkçe kelime vardır. Diğer yandan örneğin Arnavutça  Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan ve akrabası bulunmayan tek ve özgün bir dil olmasına rağmen 1500  Türkçe kelime barındırır.Mesela qelepir – kelepir, gjemi -gemi, gjerdan – gerdan, baklava – baklavaja, bürek..börek, yastık, Çarşaf gibi….

Bugün Kosova’nın Prizren ve Gilan vilayetlerinde ve de Makedonya’nın Gostivar vilayetinde belediye meclisi kararları ile Türkçe resmi dil olarak kabul edilmiştir.Türkiye dışında Avrupa’da iki farklı Balkan ülkesinde Türkçenin resmi dil olması son derece önemlidir.Darısı bir milyondan fazla Türk’ün yaşadığı Bulgaristan’a diyelim.

Balkanların Türkiye açısından stratejik önemi vardır.Bu önem Osmanlıdan bugüne sürer.Osmanlı, Anadoludan daha fazla eseri Balkanlara yapmıştır.Bu tesadüf yapılmış bir çalışma değildir.Aslında Balkanlar, Anadolu’nun Avrupa’ya açılan köprüsüdür. Bugün ABD, Avrupa’nın en büyük askeri üssünü Balkanların kalbi Kosova’da Ferizaj kentinde yapmıştır.Önümüzdeki günlerde Romanya ve Bulgaristan’a yeni askeri üsler yapmaya hazırlanıyorlar.Bunlar tesadüfen alınmış kararlar değildir.Böylesine önemli bir geçiş bölgesi olan Balkanlar,  sayıları 2 milyonu bulan Türk ve bir o kadar akraba-soydaş insanlar ortak dil olan Türkçeyi kullanıyorlar.Türkçe Balkanlarda giderek daha fazla kullanılmaya başlıyor.Bunda kuşkusuz üç önemli etken var.

1-Türkiye’ye Yüksek öğrenim için Balkanlar’dan gelen öğrenciler. Bu çalışmanın Türkiye ayağında Dış Türklerden sorumlu devlet bakanlığının büyük payı var.

2-Balkan ülkelerindeki Türk kolejleri Türkçenin gelişiminde büyük hizmetler veriyorlar. Bu da yadsınamaz bir gerçektir.

3-Başta TRT olmak üzere uydu üzerinden yayın yapan Türk TV kanallarının Türkçe üzerinde olumlu etkileri olduğunu düşünüyorum.Ayrıca bu alanda başbakanlığa bağlı TİKA’nın da büyük hizmetleri olmuştur.

Türkiye’nin Dış politikasında geçmiş yıllara göre önemli gelişmeler oluyor ve buna çok seviniyoruz.Dışişleri bakanımız sayın Ahmet Davutoğlu’nun bu konudaki etkin çalışmaları dikkat çekiyor.Dış politika da yıllarca ihmal edilen Balkanlarla, devlet olarak tekrar iletişim kurmak çok güzel.

Bizim için son derece önemli olan Balkanlarla birliktelik kurmak için ortak kültürümüzü yansıtan Türkçe’yi buralarda yaşatmamız ve yaygınlaştırmamız gerekiyor.Ayrıca bizlerle ortak kültür ve tarihi olan kardeşlerimiz Boşnaklarla, Arnavutlarla, Pomak ve Torbeşlerle iyi ilişkiler içinde olmamız önemlidir.

*Balkan mı Rumeli mi?

Balkanları Rumeli ve diğer kısımlar olmak üzere iki bölüme ayırmak gerekiyor.Rumeli dediğimiz bölge Makedonya, Arnavutluk, Kosova, Batı-Trakya,Selanik,Sancak, Bosna ve Romanya’nın bir bölümü……Yani aslında Osmanlı Türk kültürünü görebildiğiniz, Türkçeyi duyabildiğiniz genellikle Müslüman ve Türk  ahalinin yaşadığı bölgelerden bahsediyorum.Evet diğer bölgelerde önemli ama bu bahsettiğim bölge bize daha çok benziyor ve daha yakın.Onun için Rumeli’nin başka bir tadı var.Balkanlar içinde işte bu Rumeli bölgesinde daha çok Türkçe konuşulmaktadır.Üstelik daha güzel yada Rumeli Türkçesiyle daha ıslah….Özgün Osmanlı Türkçesi.

Rumeli denilince kendiside bir Rumelili olan Atatürk’ün şu veciz sözlerini söylemeden geçemeyeceğiz: “Muacirler kaybedilmiş toprakların aziz hatıralarıdır, onlar Evladı fatihandır.” Diyor. İşte Balkanlardaki Türkçe o, muhacirlerin hatırasıdır.

Bugün Balkanlarda bulunan Türk, akraba  ve soydaş toplulukları Türkçe konuşuyorlar.

Bahsettiğimiz bu Balkan coğrafyasında Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya gibi Türklerin yaşadığı ülkeler AB ülkesidir.Çok yakında Makedonya ve beklide Kosova da AB’nin içinde olacak.Türkçenin AB sınırlarına girmesinin önemi büyüktür.

*Balkanlar’da Türkçe basın-yayın

Balkanlarda İlk Vilayet gazetesi Türkçe ve Bulgarca yayınlanan Tuna Gazetesi’dir. Söz konusu gazete Balkanlarda  ilk Türkçe süreli yayındır. Bu gazetede genel olarak yayınlanan yazılar, yönetmelikler, resmi bildiriler, kamu kuruluşların yaptığı işler, Valilerin konuşmaları gibi yazılardır. Yayınlanan bütün yazıların hemen hemen hepsi imzasız yayınlanmıştır. Balkanlarda çıkarılan Vilayet gazetelerinin  bir kısmı Türk dilinde, diğer bir kısmı da ikinci bir dilde o bölgenin en büyük azınlığının dili veya o yörede  çoğunlukta olan  halkın dilinde yayınlanır.

Bosna Vilayetinin Merkezi olan Sarayevo’da Bosna adı altında 1866 yılında Türkçe-Sırpça    gazetenin yayınlandığını görüyoruz. İki yıl sonra aynı Vilayette Gülşen-i Saray adlı iki gazete yayınlanmaya başlanmıştır. Her iki gazete Türkçe ve Sırpça basılmıştır.

Balkan ülkelerinde Türkçe yayın hayatı, Osmanlı dönemine kadar uzanıyor. İlk süreli yayın Prizren (1871) adını taşıyor. Buna İkinci Meşrutiyet yıllarında Enva-i Hürriyet, Şar ve Yıldız katılıyor. Tan gazetesi 1965 yılında çıkmaya başlıyor. İkinci Dünya Savaşı sonrasında ise süreli yayın olarak Birlik (23 Aralık 1944) gazetesi çıkmaya başlıyor.

Bulgaristan’da, Dostluk  gazetesi (1947)  ilk süreli yayındır.

Romanya’da ise ilk gazete Dobruca (1 Eylül 1888) olarak gösteriliyor.

Batı Trakya’da eski Türkçe harflerle yayımlanan ilk azınlık gazetesi Zaman’dır. Haziran 1924 yılında Balkan isimli gazete, Gümülcine’de yayımlanan ilk gazete olmuştur.

Kosova’da geçen yıla kadar yayın hayatını sürdüren Yeni Dönem gazetesi de önemli bir misyon üstlenmiştir.

Bugüne geldiğimizde Romanya’da Gurbetçi, Anayurt ve Hayat gazeteleri, Batı-Trakya’da  Hülya Emin’in sahibi olduğu Gündem gazetesi ve  diğer bir gazete Millet gazetesi, Zaman gazetesi’nin Makedonya, Bulgaristan ve Romanya’daki özel sayıları, Bulgaristan’da Müzekki Ahmet’in çıkarttığı Kırcaali haber gazetesini sayabiliriz.Ayrıca Türkiye’de basılan ve Balkanlara gönderilen Türkçe gazeteler içinde Frekans ve Balkan Günlüğü gazetesini de belirtmek gerekir.Balkan Günlüğü gazetesi 23 Aralık 2007 tarihinde İzmir’de yayın hayatına başlayan haftalık bir gazete olup, bugün Bosna,Kosova, Batı-Trakya,Makedonya,Bulgaristan ve Romanya’ya düzenli olarak gönderilen Türkçe bir gazetedir. Balkan Günlüğü gazetesi , şu anda Bosna ve Kosova’da Türkçe bir gazete neşredilemediği için önemli bir misyonu da yerine getirmektedir.

*Rodos ve İstanköy

Son olarak Balkan sınırları içinde olmasa da Ege denizindeki Adalar’dan da bahsetmek gerektiğini düşünüyorum.Özellikle Rodos ve İstanköy adaları bizim için çok önem arz ediyor.Osmanlı döneminde 100 binden fazla Türk’ün yaşadığı Rodos’ta bugün maalesef 3,500 kadar Türk kalmıştır.Geri kalan Türklerin pek çoğu da artık Türkçe konuşamıyor.Onların Türkçe konuşamamalarının bir çok nedenleri var..Rodosta sadece Türkçe değil Türk tarihi eserleri de kaybolmaktadır.Bunun için acil önlemler almamız gerekiyor.

*Diyarbakır bir Balkan kentidir

Son olarak belirtmek istediğim bir konu var.Balkanlar dediğinizde bütün Balkan ülkeleri aklımıza geliyor.Tabi ki Türkiye…. Türkiye’nin her vilayeti Türkiye’den dolayı Balkandır.Örneğin Diyarbakır da Balkandır. Balkan şampiyonasına Diyarbakır’ın bir spor kulübü katılabilir.Diyarbakır ile bugün Hırvatistan şehri olan Dubrovnik arasında 1800 lü yıllarda gümrük birliği anlaşması bile yapılmıştır.TİKA yakında Dubrovnik te bulunan tarihi arşivi incelemeye başlayacak.Bu incelemeden çok ilginç bulguların çıkacağını düşünüyorum.

Rifat Sait

Gazeteci-Yazar

rifatsait@balkangunlugu.com