İstanbul Sözleşmesi feshedildi

Ayşegül Kahvecioğlu / Ankara

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Resmi Gazete’de yayımlanan kararla kadına şiddetle mücadelede uluslararası referans metin kabul edilen İstanbul Sözleşmesi’ni tek taraflı feshetti.

Kadına şiddetle mücadelede uluslararası referans metin kabul edilen Avrupa Konseyi Sözleşmesi, 11 Mayıs 2011’de İstanbul’da imzaya açılmış ve Türkiye 12 Mart 2012’de sözleşmeyi onaylayan ilk ülke olmuştu. Türkiye ayrıca, sözleşmenin hiçbir maddesine çekince koymayan 15 ülke arasında yer almıştı. Kadın örgütleri ile mutabakat sağlanarak çıkarılan 6284 sayılı, “Kadına karşı şiddetin önlenmesi” yasası da bu sözleşmeye göre hazırlanmıştı. Erdoğan ilk kez 2019’da katıldığı bir programda sözleşme için “Bizim için ölçü değildir” ifadelerini kullandı.

Tepki gelmişti

Geçen temmuz ayında ise, ilk kez AK Parti’nin MYK toplantısında sözleşmenin askıya alınması talebi gündeme geldi ve Erdoğan kurmaylarından sözleşmeyle ilgili atılabilecek adımların çalışılmasını istedi. Erdoğan, geçen ağustosta AK Parti’nin 19. Kuruluş Yıl Dönümü kutlamasında, İstanbul Sözleşmesi ile ilgili, “Tercüme metinler yerine artık kendi çerçevemizi kendimiz belirlememiz gerekiyor. Adına da ‘Ankara kriterleri’ der yolumuza devam ederiz. Kadınlarımız lehine yaptığımız bunca düzenleme varken, tartışmayı değerlerimize düşmanlık aracı haline dönüştürmeye çalışan bir avuç sapkına meydanı bırakmayacağız” ifadelerini kullanmıştı. İstanbul Sözleşmesi’nin tartışmaya açılmasına kadın örgütlerinden tepki gelmiş; tartışmalar sürerken Erdoğan’ın kızı Sümeyye Erdoğan Bayraktar’ın da başkan yardımcısı olduğu KADEM başta olmak üzere pek çok kadın örgütü ve AK Partili kadın milletvekilinden de “sözleşmenin korunması gerektiği” yönünde açıklamalar yapmıştı. İstanbul Sözleşmesi, 1.5 ay önce Saadet Partisi Yüksek İstişare Kurulu Başkanı Oğuzhan Asiltürk’ün katıldığı bir televizyon programında, “Sayın Cumhurbaşkanı’nın da görüşü kalkması yönünde. Kaldıracaklarını kesin olarak kendisi ifade etti” sözleriyle gündeme gelmişti.

Resmi Gazete’de önceki gece İstanbul Sözleşmesi’ni tek taraflı fesheden Cumhurbaşkanlığı kararı yayımlandı. Bu kararla birlikte, 2011’de sözleşmeye ilk imzayı “çekincesiz” atan Türkiye, 10. yılında sözleşmeden çekilen ilk ülke oldu.Kararın ardından AK Partili kadın milletvekilleri, “güçlükadıngüçlüTürkiye” hashtagi ile destek mesajları paylaştı. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk “Kadın haklarının teminatı, anayasamız başta olmak üzere, iç mevzuatımızdaki mevcut düzenlemelerdir. Hukuk sistemimiz ihtiyaca göre yeni düzenlemeleri hayata geçirebilecek kadar dinamik ve güçlüdür. Şiddetle mücadelemizi dün olduğu gibi bugün de yarın da sıfır tolerans ilkesi ile kararlılıkla sürdüreceğiz” dedi.

Neden feshedildi?

AK Parti kaynakları, İstanbul Sözleşmesi’nin feshinde, “kadın hakları savunuculuğuyla İstanbul Sözleşmesi’nin aynı anlama gelmediğini vurgulamak”, “İstanbul Sözleşmesi vasıtasıyla LGBT’nin bazı kesimler tarafından meşru evrensel hukuk normu şeklinde dayatılmasının önüne geçmek”, “Türk aile yapısında LGBT propagandasının oluşturduğu rahatsızlığı gidermek”, “LGBT ideolojisi üzerinden inşa edilmek istenilen diplomatik ve siyasi baskıyı engellemek”, “Kadına şiddet ile mücadelede iç hukuka dayalı uygulamaların iyileşmesine odaklanmak için gerekli olan zihinsel paradigma değişikliğinin önünde engel olan cinsel yönelim unsurunu ortadan kaldırmak” ve “Reform paketleri içerisinde kadına şiddet ile mücadele ve kadın haklarının iyileştirilmesi ile ilgili bölümlerin ön plana çıkarılması” gibi başlıkların etkili olduğunu belirtiyor.

Yeni yasa tartışması

Erdoğan, kararı 2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş kapsamında çıkarılan 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. maddesine dayanarak alırken, TBMM’de çıkarılan yasayla yürürlüğe giren İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı kararıyla çıkılıp çıkılmayacağı ise tartışma konusu oldu. Anayasanın 90. maddesine göre sözleşmenin feshinin yürürlüğe girmesi için de TBMM’nin yeni bir yasa çıkarması gerekiyor. AK Parti Genel Sekreteri Fatih Şahin, tartışmaya ilişkin, “Milletlerarası andlaşmaların uygulanmasının durdurulması ve bu andlaşmaların sona erdirilmesi yetkisi Cumhurbaşkanlığı’na tanınmıştır. 244 sayılı Kanuna göre, TBMM tarafından uygun bulma kanunu çıkarılması gerekenler dahil olmak üzere, andlaşmalar arasında herhangi bir ayrım yapılmaksızın andlaşmaların uygulanmasının durdurulması veya sona erdirilmesi konusunda Cumhurbaşkanlığı yetkilidir. Cumhurbaşkanımız bu yetkisini kullanmış, Cumhurbaşkanı Kararı ile İstanbul Sözleşmesi’nin feshedilmesine karar verilmiş. Bu karar uluslararası hukuka ve iç hukukumuza uygundur” dedi.

34 ülke onayladı

İstanbul Sözleşmesi, imzaya açıldığı günden bugüne 47 ülkenin üye olduğu Avrupa Konseyi’nde yalnızca Rusya ve Azerbaycan tarafından imzalanmadı. İngiltere, Macaristan, Bulgaristan, Litvanya, Çekya, Slovakya, Letonya, Moldova, Ukrayna, Ermenistan ve Lihtenştayn da imza koyduğu halde sözleşmeyi parlamentolarından geçiremedi. Aralarında Türkiye’nin de olduğu 34 ülkenin parlamentoları sözleşme hükümlerine bağlı kalacağı taahhüdüyle düzenlemeye vize verdi. Bugüne kadar yürürlüğe girdiği ülkelerden herhangi biri sözleşmeden çekilme kararı almadı. Ancak sözleşme halen Hırvatistan ve Polonya’da da tartışma konusu.

Yeni komisyon kurulmuştu

Erdoğan, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde gerçekleştirilen AK Parti Kadın Kolları Kongresi’nde, “Meclis’te yeni bir komisyon oluşturuyoruz. Kadınların şiddete maruz bırakılmasına müsaade edemeyiz” demişti. Bu açıklamadan 1 gün sonra TBMM Genel Kurulu’nda beş partinin mutabakatıyla “Kadına yönelik şiddetin sebeplerinin araştırılarak alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi” amacıyla Meclis araştırma komisyonu kurulması kabul edildi.