0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

AA

İSTANBUL (AA) – Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’nın soyundan gelen Köprülü, 4 Aralık 1890’da İsmail Faiz Bey ile Hatice Hanım’ın çocuğu olarak İstanbul’da dünyaya geldi.

Köprülü, Yerebatan semtindeki Ayasofya Merkez Rüşdiyesi’ni bitirdikten sonra Mercan İdadisi’ne girdi. Yabancı lisan eğitimine epeyce değer veren Köprülü, Arapça, Farsça ve Fransızca öğrendi.

Usta edebiyatçı, erken yaşta şiir yazmaya başladı. Basılan birinci şiiri, 1905’te 2. Abdülhamid Han için yazdığı methiye oldu.

Hukuk eğitimini yarıda bıraktı

Ankara Hukuk Fakültesine 1907’de başlayan Köprülü, üçüncü sınıftayken okulu bıraktı. Fakülteyi bıraktıktan sonra öbür bir okula devam etmeyen ve üniversite diploması olmayan Köprülü, Hikmet Feridun ile yaptığı söyleşide, “Niçin bir yüksek mektep bitirmediniz?” sorusuna şöyle yanıt vermişti:

“İdadiden sonra hukukta üç sene okudum. İmtihanlarımda çok muvaffak oldum lakin hukukta büyük bir hayal kırıklığı ile karşılaştım. Tedrisat son derece üzücü idi. Benim talebesi bulunduğum 1907 Darülfünun’u bir alemdi. İslam hukukunu okutan hocalardan istifade etmediğimi söyleyemem. Fakat yeni Avrupa ilimlerini okutanlar lisan bilmezdi. Ellerine geçmiş palavra yanlış çevirilerden, eminim kendileri de bir şey anlamayarak, ders verirlerdi ki ben bu yapıtları, elimde bulunan asıllardan okumayı tercih ederdim. Fransızcayı hocalarımdan daha güzel biliyordum. Hatta kimi dersleri, birtakım bahisleri, onlardan daha çok evvel ve daha uygun öğrenmiştim. hukukta fazla kalmak, vakit kaybetmekten diğer bir şey değildi. Bir diploma için bunu göze alamıyordum. Kendi başıma kendimi daha düzgün yetiştireceğimi anlamıştım. Sonra benim ihtisasını yapmak istediğim ilim alanının mektebi de yoktu ki, ben oradan mezun olabileyim.

O zamanki mektepler ve ilmi müessesat çok geri idi. Bunun için kendi kendimi yetiştirmeye karar verdim. Yoksa niyetim mektep bitirmek olsaydı, buna hem de olağanüstü tarafından muvaffak olacağıma kuşku yoktu. Ancak tek başıma kendimi yetiştirmek için işe başladığım vakit büyük müşküller karşısında kaldım.”

Fecri-i Ati topluluğuna 1909’da katıldı

Ord. Prof. Dr. Köprülü, babasının kütüphanesinde, Osmanlı vakanüvislerin yapıtları ve Evliya Çelebi’nin “Seyahatname”siyle tanıştı. Aldığı derslerle Fransızcasını geliştiren edebiyatçı, Fransız müelliflere ilişkin yapıtları okumaya başladı. Çocukluğundan itibaren daima edebiyat, tarih, sosyoloji ve tenkit alanında birçok eser okuyarak kendini geliştirdi

Hukuk okuduğu yıllarda, edebiyata meraklı arkadaşlarıyla kurduğu dostluklar, vakitle genç bir jenerasyonu içine alan Fecri-i Ati topluluğuna yer hazırladı. Topluluğa 1909’da katılan Köprülü’nün şiir ve makaleleri “Mehasin” ve “Servet-i Fünun” dergileriyle “Tanin” gazetesinde yayımlandı.

Aynı periyotta “Hayat-ı Fikriye” isimli yapıtını hazırlayan Köprülü, ileride uygulayacağı pozitivizmin temelini yapıtında ortaya koydu. Köprülü, sonraki yıllarda yapıtlarını ulusçu bir niyetle ele aldı.

Daha sonra Tanin gazetesinde çıkardığı şiirleriyle yetinmeyen Köprülü, edebiyat, sanat, sosyoloji ve tenkit alanında birden fazla makale yazdı. Köprülü, 1917’de Ziya Gökalp’ın yönetimindeki “Yeni Mecmua” isimli dergiyle araştırmalarını geniş okuyucu kitlesine ulaştırdı.

Mehmet Fuad Köprülü, Fransızcadan da çeviriler yaptı. Batıcılık akımı içerisinde yer alan Türk aydınlarını derinden etkileyen Gustave le Bon’un “Psychologie des Foules” isimli yapıtını “Ruhul-Cemaat” ismiyle çeviri etti. Birebir müellifin “La Psychologie Politique et la Defense Sociale” yapıtını de “Ruh-ı Siyaset ve Müdafaa-ı İctimaiyye” başlığıyla Türkçeye çevirdi.

Birçok kıymetli kurumda edebiyat öğretmeni olarak vazife aldı

Usta edebiyatçı, “Serveti Fünun” mecmuasının edebi muharrirliğinin yanı sıra “Hak” gazetesinin yazı işleri müdürlüğünü yaptı.

Osmanlı’nın başarılı eğitim kurumlarından İstanbul, Galatasaray, Mercan ve Kabataş Liselerinde vekil öğretmenlik yapan Köprülü, Halit Ziya Uşaklıgil’in 20 Aralık 1913’te İstanbul Darülfünu’ndaki Türk edebiyatı profesörlüğünden istifa etmesinin akabinde, bu vazifesi üstlendi. Böylelikle 23 yaşında Darülfünunda Türk edebiyatı müderrisliğine tayin oldu ve 1941’e kadar hocalık vazifesine devam etti.

Köprülü’nün genç yaşında diploması olmadan profesör olması etrafındaki ilim ve fikir etraflarında de birçok çalkantılara sebebiyet verdi. Köprülü, 1924’de Maarif Vekaleti (Milli Eğitim Bakanlığı) Müsteşarlığında görev yaptı. 1936’da Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Profesörlüğü’ne, 1937’de Siyasal Bilgiler Okulu Türkiye Siyasi ve İdari Tarihi Profesörlüğü’ne tayin edildi.

Birçok derneğe de üye olan Köprülü, Türk Derneği, Asar-ı İslamiye ve Ulusala Tedkik Encümeni, Türk Ocakları, Türk Yurdu ve Ulusal Tetebbular Mecmuası, Türk Bilgi Derneği ve Türkiyat Enstitüsünün kuruluşunda yer aldı.

Çalışmaları

Fuad Köprülü, 42 yılda, 210 eser ve araştırmayla binin üzerinde makale yayınladı.

“Bilgi” mecmuasında 1913’te yayınlanan “Türk Edebiyatında Usul” isimli makale, edebiyat ve tarih alanında yapılmış birinci önemli metodolojik çalışma olarak görüldü.

İlim adamı Köprülü, 1914’te kurulan Türk Bilgi Derneğinin genel sekreterliği misyonunu aldı, 1915’te ise Ali Buyruğu Efendi başkanlığında kurulan Asar-ı İslamiye ve Ulusala Tedkik Encümeninde genel sekreterlik misyonu yaptı. Köprülü ve Ziya Gökalp, Ulusal Tetebbular Mecmuası’nda Türk kimliğine ve kültürüne yoğunluk verip çeşitli çalışmalar yayımladı.

Mehmet Fuad Köprülü, Türk din ve edebiyatıyla da ilgilendi ve 1919’da yayınlanan “Türk Edebiyatında Birinci Mutasavvıflar”da tasavvuf edebiyatını ve ulusal ruhu resmetmeye çalıştı.

Köprülü’nün tek nüsha halinde 1921’de yayınlanan “Türk Edebiyatı Tarihi” yapıtı birinci defa ilmi ve metotlu olarak edebiyatın tarihini ortaya koydu. Eser, Osmanlı edebiyatı sonlarıyla kalmayıp, Türk tarihi ve kültürüyle ilgilenenlerin başvurduğuı ana kaynaklardan oldu.

Fahri doktora unvanı aldı

Birçok milletlerarası kongreye katılan ve Osmanlı’nın kuruluşu üzerine konferanslar veren Köprülü’ye 1927’de Heidelberg Üniversitesi, 1937’de ise Atina Üniversitesinden fahri doktora unvanı verildi.

Sorbonne Üniversitesinin doktora payesi verdiği Köprülü, 1939’da Macar İlimler Akademisine üye oldu.

Fuad Köprülü, 1947’de Amerika Şark Cemiyeti’nin gurur üyeliğine seçildi. Harvard Üniversitesi tarafından konferans vermek üzere ABD’ye davet edildi.

Columbia ve Harvard Üniversitesinin Yakın ve Orta Lisanlar Enstitüsünde 1958-1959’da konferanslar veren edebiyatçı, tıpkı tarihlerde Amerikan Tarih Cemiyeti’nin erdem üyeliğine de seçildi. Köprülü, 1933’te “Ordinaryüs Profesör” unvanına bedel görüldü.

Kars milletvekiliyken Cumhuriyet Halk Partisinden ayrılarak 3 arkadaşı ile Demokrat Partiyi kuran Köprülü, 22 Mayıs 1950’den 14 Mayıs 1954’e kadar İstanbul milletvekili olarak, dışişleri bakanlığı yaptı. Seçimin yenilenmesi ile 17 Mayıs 1954’te ikinci defa dışişleri bakanı oldu ve 15 Nisan 1955’te Bakanlıktan çekildi.

Devlet başkanlığı vekilliği ile başbakan yardımcılığı vazifelerinde de bulunan Fuad Köprülü, 28 Haziran 1966’da vefat etti.

Köprülü’nün yapıtlarından kimileri şunlardır:

“Hayatı Fikriye”, “Türk Edebiyatında Usul”, “Yeni Osmanlı Tarihi Edebiyatı”, “Türk Edebiyatında Birinci Mutasavvıflar”, “Türkiye Tarihi/Türkiye Tarihi ve Bugünkü Edebiyat Eserleri”, “Bugünkü Edebiyat”, “Türk Edebiyat Tarihi”, “Milli Edebiyat Cereyanının Birinci Mübeşşirleri ve Divan-ı Türki”, “Türk Saz Şairleri Antolojisi”, “İslam Medeniyeti Tarihi”, “Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları”, “Osmanlı İmparatorluğunun Etnik Menşei Meseleleri”, “Edebiyat Araştırmaları”, “İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi”

Muhabir: Aişe Hümeyra Akgün