Ünlü Türk Tarihçi Prof Dr Halil İNALCIK’ın Arnavut Tarihine Katkıları

Türkiyede tarihçi denildiğinde ilk akla gelen isimlerden biri de hiç kuşkusuz Prof Dr Halil İnalcık’tır.İnalcık,Osmanlı ve Türk tarihi alanlarında yaptığı araştırmalarıyla ünlü bir isimdir.Tarihle ilgili yazdığı eserlerde,tarihi objektif ve tarafsız olarak anlatmayı başarmış ender isimlerden biridir.Türk tarihçi Halil İnalcık tarihçilerin kutbu ve Şeyhü’l-Müverrihin (Tarihçilerin Şeyhi) olarak da bilinir.1916 yılında İstanbul’da doğan Halil İnalcık,Ankara Üniversitesi Dil,Tarih ve Coğrafya fakültesinden mezun oldu.Yeniçağ tarihi kürsüsünde ordinaryüs profesör ve büyük tarihçi Prof.Dr Fuat Köprülü’nün derslerini takip etmiştir.Bu fakülte o zamanlar Türkiyenin en iyi okullarından biriydi.Buradan birçok ünlü bilimadamı ve entellektüel yetişmiştir.1947 yılında Türk Tarih Kurumuna üye seçilen İnalcık,Avrupanın en iyi üniversitelerinden davetler aldı.Halil İnalcık bu üniversitelerde önemli birçok konferanslar vermiştir.Hocası ordinaryüs profesör Prof.Dr. Fuat Köprülü Osmanlı İmparatorluğunu yaklaşık olarak iki buçuk asır yöneten Arnavut kökenli ünlü ”Köprülüler Ailesi” soyundan gelir.16.yy’da Arnavutluk,Berat şehrinin ”Roshnik (Roşnik)” köyünden İstanbula devşirme olarak giden ve sonra Osmanlı veziriazamı olan Köprülü Mehmet Paşa ve oğlu Fazıl Ahmet Paşa bu ailenin en tanınmış isimlerindendir.

İnalcık’ın çalışmaları Arnavutluk tarihi açısından da önemlidir.Çalışmaları,Osmanlı dönemi Arnavutluk tarihine ışık tutar.Halil İnalcık,tarihi arşivleri iyi kullanan ve inceleyen bir tarihçiydi.1950’li yıllarda Türkiyede,Osmanlı arşivi belgelerini karıştırırken kendi deyimiyle ”tesadüfen bulduğu” ve Arnavutluk tarihi açısından çok önemli bir belge kabul edilen ”Suretu Defteri Sancak-i Arvanid” (Arnavut Sancağının Defteri) adlı belgeler üzerinde yaptığı araştırmalar Osmanlı dönemi Arnavutluk tarihinin anlaşılmasında büyük katkı sağlamıştır.Bu belgeler Osmanlı tahrir defterleri olarak da bilinir.İlk defa 15.yy’da Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine giren Arnavutluk toprakları Osmanlı idaresi tarafından ‘Sancak’ denilen idari bölgelere ayrılmıştır.İşte bu tahrir defterleri o dönemde Arnavutluk Sancağı coğrafyası,isimleri,aileleri ve insanların ekonomik durumu vb meseleler hakkında ayrıntılı ve çok önemli bilgiler vermektedir.Bu belgelerin en eskisi 1430’lu yıllarına aittir.

II.Sultan Murat dönemi Balkan siyasetini bu belgelerden öğrenebiliyoruz.Aynı zamanda belgelerden Osmanlı imparatorluğunun bu topraklarda uyguladığı siyaset ve topladığı vergiler hakkında önemli bilgiler edinebiliyoruz.Bu eser ilk defa 1954 yılında yayımlanmıştır ve Arnavutçaya da çevrilmiştir.Arnavut tarihçileri tarafından önemli kaynak olarak kullanılmaktadır.Eserden diğer Balkan milletleri de dolaylı olarak Osmanlı dönemi kendi ülkelerinin tarihlerini de bu belgelerden öğrenmiştir.Ayrıca,Osmanlı döneminin Arnavutlukta feodal aileler hakkında da bilgi ediniyoruz.Halil İnalcık yaptığı önemli çalışmalarından dolayı Türk,İngiliz,Amerikan,Sırbistan ve Arnavutluk Bilimler Akademilerine üye seçilerek uluslararası alanda da saygı görmüştür.1972 yılında Chicago Üniversitesine davet edilmiş ve bu üniversitede dersler vermiştir.25 Temmuz 2016 yılında vefat eden Prof.Dr Halil İnalcık’ın bazı önemli eserleri şunlardır: ”Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ” (1300-1600),Rönesans Avrupası ve Türkiyenin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci”,”Devlet-i Aliyye” (4 cilt) ve yabancı dillerde çevrilen çok sayıda önemli kitapları vardır.

Genti FANİ