Üsküp’te çil çil kubbeler…

Balkanlarda hangi şehre giderseniz gidin size çok tanıdık gelir. Kendinizi Bursa’da, Edirne’de gibi hissedersiniz denilir hep. Gidip görmeden önce abartılı gelirdi bana bu cümleler. Bosna’yı gördükten sonra az bile söylendiğini düşünmeye başladım. Geç de olsa Üsküp ve Makedonya’ya yolum düştüğünde evlâd-ı fatihânın emanetleri ile göz göze geldim ve yıllardır görmediğim memleketime kavuşmuşum gibi hissettim. Her ne kadar resmi tarihleri o ülkelerde yeni nesle bambaşka hikâyeler anlatsa da genlerine işleyen kimlik bilgisi silinmemiş. En önemlisi de hafızalarını canlı tutan eserler onlara her an yeniden ve yeniden bir parçamız olduklarını söylüyor. Bu anlamda TİKA’nın yaptığı restorasyonlar Balkanlar’la aramızdaki köprülerin yeniden kurulması için çok büyük hizmet görüyor.

Üsküp yakın çevremde pek çok arkadaşımdan duyduğum, dinlediğim bir şehir. Zamanında dedeleri, büyükanneleri bir parçalarını oralarda bırakıp göçmüşler Türkiye’ye. Üsküp sokaklarını adımlarken o vedalar çıkıyor karşıma. Kalkandelen’de Alaca Camii, iki kız kardeşin hatırasını tüm canlılığıyla üzerinde taşıyor asırlardan bu yana. Üsküp Çarşısı’ndaki İrfan Abi, tam bir Osmanlı aşığı, Türkiye’ye dualar ediyor ardı ardına. Osmanlı çarşısından çıktığınızda Üsküp’ün başka bir yüzü karşılıyor sizi. Tanıdık geliyor bu hâl de aslında. Kim olduğundan utanıp ‘Batılı’ elbiseler giydirmeye çalışmışlar 2014’ten bu yana cânım şehre. İskender heykelleriyle donatıp başka bir hikâyenin kahramanı olma derdinde ülkeyi yönetenler. Ama taşına toprağına sinmiş bir kere bu medeniyet. Ne yana dönseniz Osmanlı’dan kalma bir cami, medrese, külliye. Kimi sanat merkezi olmuş, kimi sergi alanı, kimi turistik mekan… O yüzden de TİKA tarafından yapılan her restorasyon biraz daha canlandırıyor Balkanların belleğini. Kosova ve Üsküp’te en bilinen Osmanlı mirası eserlerini de bu vesileyle bir kenara not etmeli…