Prof.Dr. Koray BAŞOL*                 A.Tayfun GÖZÜKARA**

Milenyumdan bu yana iletişim, müzik, bilgisayar, posta, televizyon ve tüm yayın hayatıyla teknolojik gelişmeler yeni bir çevre sorunu, yeni bir kirliliği ve yeni bir sağlık sorununu ortaya koymuştur. Bu yeni tür kirliliğe elektro kirlilik denilmektedir.

Elektro kirlilikte meydana gelecek sağlık riskleri vardır. Özellikle verici merkezleri, yayın kuleleri, transformatörler, trafolar, yüksek gerilim hatları… Baş ağrısı, mide bulantısı, iktidarsızlık ve hatta kansere bile neden olduğuna dair yayınların arttığını görüyoruz.

Diğer taraftan gündelik yaşantımızda da sık karşılaştığımız bilgisayarların radyo yayınlarını bozması veya cep telefonlarının araçların ABS sistemlerini kitlemesi gibi olaylar elektromanyetik girişim ve etkileşim olaylarından sadece birkaçıdır. Ayrıca evlerimizdeki elektrikli aletlerin, onların kablolarının, iş ve büro makinelerinin, bilgisayar ekranlarının yaydığı elektromanyetik alanlar da vardır. Böylece her geçen gün biraz daha fazla elektromanyetik alan ve dalgaların etkisinde kalmaktayız.

İnsan yaşamını kolaylaştırmak için geliştirilen teknoloji ürünü cihaz ve sistemlerin yaydığı elektromanyetik sinyaller, insan sağlığını tehdit eder hale gelmiştir. Özellikle, yüksek gerilim hatları, verici istasyonları, trafo merkezlerinde ve röntgen merkezlerinde çalışanlar ile günlük yaşamda devamlı bilgisayar başında oturmak zorunda olan ve kullanılan birçok cihaz, büyük bir risk oluşturmaktadır.

Cep telefonları, elektromanyetik dalgaları alıp vererek iletişim sağlar. Yani hem radyasyon kaynağı hem de radyasyon alıcısıdır. Aynı şekilde mp3 çalarlar ve cep telefonları son derece popüler olmaları yanı sıra, birçok sağlık sorununu da beraberinde getirmektedir. Aşırı kullanım sonucu kaslarda veya vücudun diğer bölgelerinde ortaya çıkan ağrılar, sızılar, kızarıklıklar ve kulak çınlamaları, ilk tespitler ve şikayetler olarak ortaya çıkmaktadır.

Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) cep telefonları ve baz istasyonlarının elektromanyetik dalgalarına çokca maruz kalanları 2-B (muhtemel kanserojen içeren) grubu içine almıştır. İngiltere Radyolojik Koruma Kurulu; cep telefonlarının küçük çocuklarda tümör riski yarattığını söylemektedir.

İnsan sağlığına verdiği zararların yanında cep telefonlarını elektronik cihazların, TV’lerin, bilgisayarların… çevreye verdiği zarar da tehlikeli bir hale gelmeye başlamıştır. Her yıl milyonlarca eski TV, cep telefonu, bilgisayar çöplükleri dağ gibi oluşması yanında içerdikleri toksik metal ve kimyasal maddeler yüzünden çevreye büyük zararlar verdiği bilinmektedir.

İşte bu açıdan AB ülkelerinde, çevrenin ve insan sağlığının korunması amacıyla kurşun, civa ve brom maddelerinin kullanılmasının yasaklandığını söyleyebiliriz. Bu çöp depolarından ağır elementlerin doğaya ve dolayısıyla toprağa ve içme sularına karışması, çevre, insanlar ve diğer canlılar açısından büyük bir tehlike oluşturmaktadır.

Sonuç olarak elektronik cihazlardan yayılan manyetik radyasyona karşı gerekli önlemler alınırsa endişe edilecek bir durum yoktur. Önemli olan kullanılacak cihazların hangi şartlar altında zararlı ve zararsız olduğunu bilip ona göre kullanmaktır. Mümkün olduğunca cep telefonlarının vücut üzerinde tutulmaması, az konuşulması, konuşma sırasında cihazla kulak arasına en az bir-iki parmak mesafe konulması veya kulaklık kullanılması ilk önerilenler arasında sayılabilir. Doğaldır ki araç kullanırken konuşmak, mesaj yazmak, şarkı listesi karıştırmak, bisiklet üzerinde ve yürürken bunlarla ilgilenmek, pek çok ölümcül kaza raporu olarak gündemde yerini korumaktadır.

* – İstanbul Arel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Öğretim Üyesi.

**- İstanbul Arel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Araştırma Görevlisi.